Dæmi sýna að árið 1500 fyrir Krist var A- vítamín eitt fyrsta vítamínið sem var skilgrein. Það var notað af forn Egyptum til að meðhöndla náttblindu. Síðan það var endurfundið fyrir árið 1930 og hafa margar rannsóknir verið gerðar síðan til að leiða í ljós gildi þess fyrir húð, slímhúð, vörn gegn sýkingu og náttblindu.
A-vítamín er fituleysanlegt og finnst í dýraríkinu sem retínól (retinol), einnig finnst það í jurtaríkinu sem karótín (catotin). Lifrin er forðabúr fyrir daglegt A- vítamín, ef neysla þess er of mikil hleðst það upp í lifrinni. Lifrin getur stjórnar jafnri útdeilingu A- vítamíns um lengri tíma þegar ekki er nóg af því í fæðunni. Hvernig líkaminn tekst á við þetta er ekki vitað. Ef neysla A- vítamíns fer út í öfgar getur það verið skaðlegt. En áhrif ofneyslu A- vítamíns er oft ekki greinanleg fyrr en löngu seinna.
Bæði form A- vítamíns retínól og karótín eru viðkvæm fyrir súrefni og rýrnar við suðu.
Ef fólki er hætt við hósta og hálssýkingum virðist skynsamlegt að auka neyslu A-vítamíns með fiski olíum (lýsi) eða neyta vítamína. A-vítamín er mælt í míkrógrömmum (PRG) eða alþjóðaeiningum (ae).
Hvar er það?
A-vítamín er að finna í lifur, mjólkurafurðum, eggjum, sumu grænu og gulu grænmeti m.a. í spergilkáli og gulrótum, spínati, maís, baunum, appelsínum (rauðum og gulum afbrigðum), fiski, þorskalýsi, lúðulýsi og ufsalýsi. Ef ekki er borðað mikið af þessum fæðutegundum ættir að auka neyslu þeirra.
Nauðsynlegt er að hafa í huga að neyta E- vítamíns með A-vítamíni til að vernda virkni þess.
Ef teknar eru inn getnaðarvarnartöflur þarft ekki eins mikið A- vítamín.
Eftirfarandi matvæli gefa að meðaltali 740 míkrógrömm af A-vítamíni:
- Nautslifur = 5 gr
- Lambalifur =5 gr
- Hænsnalifur = 5 gr
- Svínalifur =l0 gr
- Ostur = 180 gr
- Rjómi 36% = 250 gr
- Egg 4 stk. = 250 gr
- Mjólk =2,000 gr
- Síld =1.650 gr
- Gamlar gulrætur =40 gr
- Nýjar gulrætur, smjör, spínat =75 gr
Skort einkenni
- *Náttblinda, sýkingar og sár á augum, húðvandi, t.d. hörð, þurrt húð og kláði.
- *Vísbendingar eru um að nýting líkamans á járni geti skerst vanti A-vítamín.
- *Ef A-vítamín vantar í mataræðið getur það komið fram í lélegri húð, nöglum og hári.
Við rannsóknir á dýrum kom fram að skortur á A- vítamíni olli vanda í lungnapípum sem leiddi til lungnabólgu. Dýr virðast einnig þurfa A-vítamín til að verjast sumum tegundum af nýrnasteinum og sumum krabbameinum.
Hvað gerir það?
A-vítamín vinnur gegn kvefi, húðvandamálum og unglingabólum. Það byggir upp mótstöðu gegn sjúkdómum og sýkingum í berkjum og lungum. Er gott fyrir augu og bætir sjón. Vitað er að það tengist vítamín búskap líkamans hvernig mannsaugað aðlagar sig að litlu ljósi.
A-vítamín er nauðsynlegt fyrir heilbrigðan vöxt og viðhald húðar og aðra þekjuvefi. Þ.e. vefi í nefi, hálsi, lungum og augnlokum.
A-vítamín er nauðsynlegt fyrir bein- og líkamsvöxt og hefur verið sýnt fram á að vera gagnlegt gegn bólum, kossageit, opnum sárum og blóðkílum. Einnig hefur það flýtt fyrir bata sjúklinga eftir veikindi.
Þýtt, stytt og endursagt úr: The basic vitamin bookk eftir Helene Hodge sem var fyrst gefin út árið 1984. I.S.
Flokkar:Næring